Historia żeglarstwa - starożytny Egipt

Na początku człowiek chciał się przemieścić z wyspy na wyspę, albo na drugi brzeg szerokiej rzeki. Ale nie umiał pływać. Woda była granicą nie do pokonania - do pewnego momentu. Zauważono, że są rzeczy, które pływają, na przykład pnie drzew, gałęzie. Prawdopodobnie takie były pierwsze przypadki pływania po wodzie z pomocą czegoś - prymitywny pierwowzór łodzi - zwykły pień. Potem, aby było wygodniej, aby można było coś zabrać ze sobą, powiązano kilka pni ze sobą - powstała tratwa. Z czasem ludzie zaczęli rzeźbić w drewnie i nadawać mu kształt przypominający dzisiejsze kajaki - kanoe. Dodano wiosła, lub kije do napędzania łodzi, potem żagiel. Dopiero od tego momentu możemy czytać w źródłach historycznych, co się działo naprawdę. Do tej pory można było się jedynie domyślać. Najstarszy obiekt archeologiczny dotyczący łodzi to gliniany model statku znaleziony w sumeryjskim mieście Eridu, datowany na 3500 lat przed naszą erą. Jako, że można wyraźnie dostrzec w modelu miejsce osadzenia masztu, stanowi to dowód na fakt znajomości żagli w tym czasie - pięć i pół tysiąca lat temu. Oznacza to, że żagiel jest niewiele młodszym wynalazkiem od koła, a sama łódź napędzana siłą ludzką (ręce, wiosła) może nawet starszym.

Pierwsze łodzie, podobne do sumeryjskiego modelu nadawały się jedynie do pływania po rzekach, ewentualnie po spokojnym morzu tuż przy brzegu. Najdawniejsze żagle, rejowe pozwalały na żeglugę jedynie z wiatrem. Halsowanie było wówczas zjawiskiem nieznanym.

Zaraz po Mezopotamii w chronologii żeglowania jest starożytny Egipt. Tu również początkowo jedyną drogą wodną były rzeki, a głównie Nil. Z głębi kraju spływano do Morza Śródziemnego z prądem rzeki, a powracano pod żaglami, korzystając z przeważających w tym regionie wiatrów północnych. Jednak dosyć szybko wypłynięto na morze. Dokumenty pisane mówią, że już w połowie trzeciego tysiąclecia przed naszą erą flota statków handlowych była zdolna popłynąć po ładunek drewna cedrowego do Libanu i z powrotem. Biorąc pod uwagę jak dawno temu miało to miejsce, odległość jest imponująca.

Charakterystyczne, fundamentalne cechy budowy statków pozostały niezmienione aż do dziś. Kadłub zwężający się i wystający nad wodę na końcach, przy dziobie i przy rufie. Ta druga cecha trochę zmieniła się z biegiem lat, nawisy od czasów egipskich zostały zdecydowanie zredukowane. Wynika to z potrzeby użycia poszycia kadłuba jako konstrukcji nośnej dla samego siebie, ponieważ Egipcjanie nie znali jeszcze owręża innego niż rama wstawiana pod pokład, usztywniająca cały kadłub. Stąd charakterystyczne kształty łodzi znanych z papirusów, przypominające banany. Takie proste zabiegi wystarczały do żeglugi rzecznej. Również dzisiejsza kwestia uszczelnienia bazuje na starożytnej. Każdy wie, że współczesne jachty drewniane mocno ciekną zaraz po zwodowaniu, a po paru tygodniach mniej. Kadłub sam się uszczelnia. Drewno nasiąka wodą i pęcznieje, zmniejszając tym samym szczeliny między klepkami. W Egipcie było tak samo. Krótkie deski z jakich były zbudowane kadłuby tak samo pęczniały i wraz z łukowatym kadłubem i ramą dosyć sztywną całość.

Jednak, aby bezpiecznie było również na morzu należało konstrukcję jeszcze usprawnić. Połączono końce dziobu i rufy za pomocą liny z masztem dwunożnym dawały wystarczający skutek. Właśnie te fragmenty są niepowtarzalne w historii - nikt inny w czasach starożytnych nie stosował ani dwunożnego masztu, ani liny rozciągniętej wzdłuż osi kadłuba dla jego wzmocnienia.

Ożaglowanie było najprostsze z możliwych - rejowe. Żagiel podobnie jak dziś był rozpinany między dwoma poziomymi drzewcami, umieszczonymi na maszcie. Statki egipskie były z reguły niewielkie, nie przekraczające kilkunastu metrów, jednak zdarzały się jednostki handlowe o długości ponad 50 metrów, obsługiwane przez ponad stuosobową załogę. Na tamte czasy były to istne giganty.

Istnieje również inny typ łodzi egipskiej - papirusowy, który właściwie jest starszy od drewnianego. Kadłub zbudowany z wiązek łodyg papirusu, podobnie jak drewniany był usztywniany linami - od końców uniesionych dziobu i rufy do pokładu, aby rzeczone końce nie opadały. Żagiel rejowy pleciono także z papirusu.

Spektakularnym sukcesem było, już w czasach współczesnych przepłynięcie papirusową łodzią Atlantyku. Autorem przedsięwzięcia był Norweg, Thor Heyerdahl. Aby zdobyć dowód na naukową tezę o możliwości zasiedlenia Ameryki przez starożytnych Egipcjan, zbudował łódź z papirusu na wzór egipski i przepłynął z Maroka na Karaiby. Pierwsza jego wyprawa musiała zostać przerwana na kilka dni przed końcem, gdyż na skutek nasiąkania papirusu łódź groziła zatonięciem, ale druga gdzie poprawiono błędy konstrukcyjne została uwieńczona sukcesem. Nazywała się Ra II. Warto jeszcze zaznaczyć, że łodzie papirusowe są do dziś używane np. we wschodniej Afryce.